تعریف کلی ارز دیجیتال
ارز دیجیتال (Crypto currency) شکل خاصی از پول دیجیتال است که بر پایه علم رمزنگاری ایجاد شده است. بیشتر ارزهای دیجیتال برای بهره‌مند شدن از ویژگی‌های اساسی مانند غیرمتمرکز بودن، شفافیت و تغییرناپذیر بودن از بلاک چین استفاده می‌کنند.
همان‌طور که از نام آن پیداست، این ارزها به ارزش ایجاد شده بر بستر دیجیتال اشاره دارند. تمامی مراحل تولید، ذخیره و انتقال این ارز نیز در بستر دیجیتال انجام می‌شود.
ماهیت غیرمتمرکز ارزهای دیجیتال به این معنی است که هیچ نهاد، گروه یا سازمانی آنها را کنترل نمی‌کند.
کریپتوکارنسی‌ها را می‌توان به صورت مستقیم و بدون دخالت هرگونه واسطه‌ای در اینترنت به شخص دیگری ارسال کرد. یعنی برای ارسال ارزهای دیجیتال به یکدیگر نیازی به افتتاح حساب بانکی، استفاده از خدمات بانک‌ها یا هر سازمان واسطه دیگری نخواهید داشت.
رمزارزها همانند ریال و دلار پول‌هایی هستند که با سازوکار مختلفی ایجاد و توزیع می‌شوند. فرایند خلق برخی از این پول‌ها مانند بیت کوین با ماینینگ انجام می‌شود و برای تعدادی دیگر از آنها، تمامی سکه‌ها از قبل به صورت استخراج شده در شبکه قرار می‌گیرند.
ارزهای دیجیتال بر روی فناوری دفترکل توزیع شده ساخته شده‌اند که یکی از محصولات مهم آن، فناوری بلاک چین است. بلاک چین‌های عمومی که اکثر ارزهای دیجیتال از آن استفاده می‌کنند، قابلیت مشاهده تمامی تراکنش‌ها را چه برای افرادی که در شبکه حضور دارند و چه برای افراد خارج از شبکه فراهم می‌کند.
در کل به ارزهایی که به‌صورت الکترونیکی تولید، ذخیره و منتقل می‌شوند، ارز دیجیتال گفته می‌شود. همان‌طور که از نام آن پیداست، این ارزها به ارزش ایجاد شده بر بستر دیجیتال اشاره دارند. تمامی مراحل تولید، ذخیره و انتقال این ارز نیز در بستر دیجیتال انجام می‌شود.
ارز دیجیتال چیست ؟
از دید بسیاری بیت کوین اولین ارز دیجیتال حقیقی یا رمز ارزی است که ایده آن سال ۲۰۰۸ در وایت‌پیپر بیت کوین منتشر و اولین سکه‌های آن در سال ۲۰۰۹ استخراج شد؛ هرچند پیش از بیت کوین نیز تلاش‌های زیادی برای ساخت یک ارز دیجیتال صورت گرفته بود.
ایده شکل‌گیری ارزهای دیجیتال از دو مشکل بزرگ «اعتماد به شخص ثالث» و «دوبار خرج کردن» ریشه می‌گیرد.
هنگامی که شما از بانک‌ها برای انتقال پول و نگهداری آن استفاده می‌کنید، در واقع به آن بانک اعتماد کرده‌اید. حتی اگر کلی‌تر به ماجرا نگاه کنید، اعتماد برای پیش بردن بسیاری از کارهایتان ضروری است.
مشکل دوبار خرج کردن در سیستم‌های مالی که توسط سرورهای مرکزی با بررسی موجودی‌ها حل شده بود، جلوی افراد را از خرج کردن دوباره‌ی مقدار مشخصی پول می‌گرفت. این راهکار به صورت غیرمتمرکز در بیت کوین ارائه شد و تمامی افراد با بررسی تاریخچه تراکنش‌ها می‌توانستند از تقلب کردن سایرین جلوگیری کنند.
بیت کوین به عنوان اولین پول الکترونیکی عرضه شد که توانسته بود مسئله اعتماد و دوبار خرج کردن را حل کند. دیگر نیاز نبود افراد برای انتقال و نگهداری پول به شخص، سازمان، گروه و یا بانکی اعتماد کنند.
مسئله اعتماد نیز نه تنها در انتقالات پولی، بلکه در بسیاری از امور دیگر برای انسان‌ها به یک دردسر بزرگ تبدیل شده بود. برای همین سیستم عاری از اعتمادی که بیت کوین ارائه داده بود، در سایر فعالیت‌های انسانی نیز به کار گرفته شد.
رفته رفته ارزهای دیجیتال برای حل دغدغه‌های متفاوتی به وجود آمدند. به عنوان نمونه اتریوم خود را بستری برای توسعه برنامه‌های مختلف و اجرای قراردادهای هوشمند معرفی کرد و ریپل با نگاه خوشبینانه نسبت به بانک‌ها، بر روی تجدید ساختار ارتباطات بین بانکی و ارائه سیستم پرداختی پرسرعت و کم‌هزینه متمرکز شد.
امروزه توکن‌های بسیاری بر روی بستر ارزهای دیجیتالی مانند اتریوم، ایاس و ترون ساخته شده‌اند که از قدرت بلاک چین‌های اصلی برای اجرای تراکنش‌هایشان بهره می‌گیرند.
مهم‌ترین ویژگی ارز دیجیتال در غیرمتمرکز بودن آن است. یعنی هیچ نهاد، سازمان یا دولت خاصی، آن را تحت نظارت و کنترل خود ندارد.
در نتیجه، دیگر خبری از دخالت دولت‌ها در مدیریت و پیشبرد پروژه‌های موجود در شبکه بلاک‌چین نیست. شبکه بلاک چین، شبکه‌ای وسیع و گسترده است که ارزهای دیجیتالی در بستر آن تبادل می‌شوند.
استفاده از انواع ارز دیجیتال برای تراکنش‌های مالی مختلف از نقاط گوناگون دنیا مقدور است. برای انجام هرگونه تراکنش با ارز دیجیتالی در بستری گسترده نیاز به کلیدهای عمومی و خصوصی وجود دارد.
این کلیدها، امنیت فعالیت با رمزارزهای دیجیتالی را بالا می‌برند. در واقع، عملیات تراکنش با کریپتوکارنسی ها به کمک فرایندهای رمزگذاری مسیر تراکنش انجام می‌شود.
در روش‌های قبلی که نسبت به تراکنش با ارزهای دیجیتال و بلاک چین، سنتی محسوب می‌شوند، مبلغ زیادی به عنوان کارمزد در جابجایی ارزها و معاملات از سوی موسسات مالی واسطه و بانک‌ها دریافت می‌شود. اما انجام فعالیت‌های گوناگون با انواع ارز دیجیتال دیگر چنین مشکلی ندارد. یعنی به ازای مبلغ بسیار اندکی از کارمزد، امکان تراکنش‌های مالی وجود دارد.
ارز دیجیتال چگونه کار می‌کند؟
رمز ارزها برای اجرای تراکنش‌های خود، مدل‌های مختلفی را به کار می‌گیرند. به عنوان نمونه بیت کوین از مدل اثبات کار استفاده می‌کند که طی آن استخراج‌کنندگان یا ماینرها تراکنش‌ها را تایید می‌کنند.
این مدل‌های مختلف در بلاک چین‌ها که با نام «الگوریتم‌های اجماع» یا سازوکارهای توافق جمعی شناخته می‌شود، نحوه به اتفاق نظر رسیدن مشارکت‌کنندگان شبکه را در مورد تایید کردن یا نکردن یک تراکنش در شبکه تعیین می‌کنند.
تراکنش ارزهای دیجیتال به صورت همتا به همتا (P2P) عمل می‌کند و براساس مدل استفاده شده، نیاز به واسطه‌ها را از بین می‌برند.
مسئولیت نظارت بر شبکه ارزهای دیجیتال و تامین امنیت آن توسط نودها تامین می‌شود. نودها در شبکه‌های مختلف به روش‌های مختلفی انتخاب می‌شوند. برای مثال در بیت کوین، استخراج‌کنندگان یا ماینرها هستند که این مسئولیت را بر عهده دارند، در ایاس و ترون درباره انتخاب این نودها رای‌گیری می‌شود و در شبکه‌های اثبات سهام، هر کسی که بخشی از سکه‌هایش را در شبکه به صورت سهام قفل کرده باشد، می‌تواند در مورد تراکنش‌ها تصمیم‌گیری کند.
تفاوت ارز دیجیتال و پول های معمولی ؟
برخی ویژگی‌های منحصر به فرد سبب ایجاد تمایز بین ارزهای دیجیتال و پولهای معمولی شده است. البته تمام این ویژگی‌ها در همه ارزهای دیجیتال وجود ندارد و می‌توان استثنائاتی را نیز مشاهده کرد.
اولین ویژگی ارزهای دیجیتال غیرقابل برگشت بودن تراکنش‌هاست. اگر انتقال ارز دیجیتالی را انجام دهید و تراکنش شما تایید شود، دیگر نمی‌توانید آن را برگردانید و این کار تنها در صورتی امکان‌پذیر خواهد بود که گیرنده مایل به انجام این کار باشد. اما این شیوه در بانک‌ها متفاوت است. اگر شما به اشتباه پولی را به حساب شخصی دیگر انتقال داده باشید، در نهایت با پیگیری قضایی می‌توانید آن را پس بگیرید. اما اگر بیت کوین یا ارز دیجیتال دیگری را اشتباها به آدرس دیگری بفرستید، باید بیخیال آن شوید!
دومین ویژگی منحصربفرد ارزهای دیجیتال ناشناس بودن یا نیمه ناشناس بودن آن‌هاست. آدرس کیف پول‌ها که همان نقش شماره کارت یا شماره حساب را در حساب‌های بانکی دارند، شامل اطلاعات هویتی شما نمی‌شوند. این آدرس‌ها که از رشته عبارات حروف و اعداد تشکیل شده‌اند را تنها با بررسی تاریخچه تراکنش‌ها و تحلیل‌های عمیق می‌توان به هویت افراد پیوند زد. البته برخی ارزهای دیجیتال پیگیرگریز و حریم خصوصی محور مانند مونرو، زی‌کش و گرین طوری طراحی شده‌اند که شناسایی هویت را خیلی سخت و تقریبا غیرممکن می‌کنند.
سومین ویژگی رمزارزها جهانی یا فرامرزی بودن آن‌هاست. ارسال پول به نقاط مختلف دنیا ممکن است با سیستم‌های فعلی تا چندین روز طول بکشد ولی ارزهای دیجیتال این کار را در عرض چند دقیقه می‌توانند انجام دهند. ارزهای دیجیتال محدودیت مرزی نمی‌شناسند و آنها را می‌توان از هر نقطه‌ای در دنیا به نقطه دیگر فرستاد.
چهارمین ویژگی امنیت ارزهای دیجیتال است. این امنیت در مبادلات درون شبکه‌ای توسط قدرت هش به اشتراک گذاشته شده توسط افراد (در سیستم‌های اثبات کار) تامین می‌شود. از طرفی سیستم رمزنگاری کلید عمومی و کلید خصوصی این امکان را به اشخاص می‌دهد که خودشان کنترل پولهای دیجیتالشان را بر عهده بگیرند و شخص دیگری نتواند به آنها دسترسی پیدا کند.
پنجمین ویژگی که رمزارزها را نسبت به پولهای معمولی متمایز کرده، انحصاری نبودن آن‌هاست. افراد برای اینکه بتوانند از شبکه‌های ارز دیجیتال مختلفی مانند بیت کوین، اتریوم، لایت کوین و غیره استفاده کنند، نیازی نیست از شخص یا گروه و سازمانی اجازه بگیرند. آنها می‌توانند کل تاریخچه تراکنش‌ها را دانلود کرده و خودشان بدون نیاز به کسب اجازه اقدام به ارسال یا دریافت ارز دیجیتال کنند.
چند نوع ارز دیجیتال وجود دارد ؟
ارزهای دیجیتال به جز بیت کوین را می‌توان به دو دسته آلت کوین‌ها و توکن‌ها تقسیم کرد. آلت کوین‌ها یا همان کوین‌ها هر کدام بلاک چین مخصوص خودشان را دارند. بخشی از کوین‌ها از کدهای اولیه بیت کوین ساخته شده‌اند و یا به اصطلاح فورکی از بیت کوین هستند. این‌ها با اعمال اصلاحات جزئی در متغیرهایی مانند تعداد سکه‌ها، الگوریتم استخراج، زمان ایجاد بلاک‌ها و غیره از بیت کوین به وجود آمده‌اند.
برخی کوین‌های دیگر مانند اتریوم، ریپل و ویوز شبکه خود را بدون استفاده از کدهای بیت کوین ساخته‌اند. این بلاک چین‌ها اغلب برای کاربردهای بیشتری به جز پول دیجیتال ایجاد شده‌اند.
توکن‌ها دسته دیگری از ارزهای دیجیتال هستند که بر بستر یک پلتفرم مانند اتریوم یا ویوز و ایاس ساخته می‌شوند. آنها بلاک چین جداگانه‌ای ندارند و برای اجرای تراکنش‌های خود از قدرت بلاک چین اصلی کمک می‌گیرند.
توکن‌ها طی عرضه اولیه سکه یا همان ICOها در ازای تامین سرمایه جمعی به سرمایه‌گذاران اعطا می‌شوند. توکن‌ها کاربردهای مخصوص خودشان را دارند و نمی‌توان آنها را به چشم یک ارز دید. خود توکن‌ها نیز به دو دسته توکن‌های اوراق بهادار و توکن‌های کاربردی تقسیم می‌شوند.
نقاط قوت ارز دیجیتال
همه‌گیر بودن
یکی از مزایای ارزهای دیجیتال همه‌گیر بودن آن‌هاست به این معنا که هر شخصی در سراسر دنیا قابلیت بهره بردن از کریپتوکارنسی ها را دارد.
مشکلی که ما ایرانی‌ها گاها در استفاده از صرافی‌های خارجی با آن مواجه می‌شویم ربطی به ماهیت ارزهای دیجیتال ندارد و به علت تحریم‌های موجود استفاده از صرافی برای ما مشکل‌ساز شده است.
سرعت
سرعت در انجام تراکنش‌ها در میان ارزهای دیجیتال یکی از امکاناتی است که می‌توان از آن برای پرداخت‌های بین‌المللی استفاده کرد. در حالی که زمان مورد نیاز برای انجام یک تراکنش بین‌المللی به چند روز زمان نیاز دارد، تراکنش‌های ارزهای دیجیتال با سرعت و در کمتر از یک روز انجام خواهند شد. معاملات بیت‌کوین گاهی تنها به ۱۰ دقیقه زمان نیاز دارند.
امنیت بالا
معاملات رمزارز بر بستر شبکه بلاک‌چین انجام می‌شوند، هزاران کاربر گره‌های این شبکه را تشکیل می‌دهند و این همان چیزی است که کار هک شبکه بلاک‌چین را تقریبا ناممکن می‌کند.
حریم خصوصی
هیچ فرد یا سازمانی جز شخص شما قادر به کنترل دارایی‌های رمزارز شما نیست و شما با داشتن کلیدهای خصوصی تنها فردی هستید که امکان دسترسی به دارایی‌هایتان را دارد.
نقاط ضعف ارزهای دیجیتال
از بین رفتن سرمایه در صورت از بین رفتن کلیدهای خصوصی
اگر شما کلیدهای خصوصی خود را فراموش کنید یا گم کنید دیگر به هیچ طریقی امکان بازگشت سرمایه‌تان وجود ندارد، کلیدهای خصوصی امکان بازیابی ندارند.
دوستی مجرمان با ارزهای دیجیتال
ماهیت رمزارزها، اینکه حساب‌ها مخفی هستند و توسط سازمانی نظارت نمی‌شوند، گاهی تبهکاران را به سمت خود جذب می‌کند.
عدم ثبات
با وجود تمام خوش‌بینی‌هایی که در رابطه با رمزارزها وجود دارد، رمزارزها هنوز به استفاده‌ی عمومی نرسیده‌اند و اگر به هر دلیلی رمزارزی اعتبار خود را از دست دهد، عملا کاربردی برای شما نخواهد داشت.
امنیت در سرمایه‌گذاری ارزهای دیجیتال
با گذشت بیش از یک دهه از عمر ارزهای دیجیتال، این دارایی‌ها هنوز هم برای بسیاری از مردم ناشناخته هستند. برای داشتن سرمایه‌گذاری یا ترید امن در زمینه‌ی رمزارزها نیاز دارید تا به نکاتی اساسی در این زمینه توجه کنید.
آگاهی از ماهیت اطلاعات حساب شما بسیار می‌تواند به شما در جلوگیری از مورد سرقت قرار گرفتن کمک کند.
فراموش نکنید کلیدهای خصوصی خود را در اختیار هیچ شخص، صرافی و یا حتی کسانی که خود را یکی از کارکنان سازنده‌ی کیف‌پولتان معرفی می‌کنند، قرار ندهید.
در انتخاب صرافی و کیف پول دقت لازم را به خرج دهید و قبل از استفاده از آنها حتما اعتبار آنها را مورد بررسی قرار دهید. همچنین با به روز نگه داشتن اپلیکیشن یا نرم‌افزار کیف‌پول خود می‌توانید سرمایه‌گذاری امن‌تری برای خود داشته باشید.
با این حال توصیه می‌شود در صورتی که سرمایه‌ی شما در ارزهای دیجیتال قابل توجه است حتما از کیف‌پول‌های سخت‌افزاری استفاده کنید.
همیشه اطلاعات خود را راجع به رمزارزها به روز نگه دارید که کسی به دلیل عدم آگاهی شما به وسیله‌ی تبلیغات هیجان‌انگیز، دارایی شما را تصاحب نکند.
متاسفانه به دلیل عدم آشنایی افراد با جزئیات دنیای رمزارزها حتی دیده شده است که افراد خبره در این زمینه نیز هدف افراد سودجو قرار گرفته‌اند.
چگونه ارزهای دیجیتال را بخریم یا بفروشیم؟
ارزهای دیجیتال را می‌توان از طریق صرافی‌های آنلاین داخلی خریداری کرد و یا به فروش رساند. برای این کار نیاز به گذراندن عملیات احراز هویت دارید.
صرافی ارز دیجیتال چیست و چگونه کار می کند؟
صرافی‌های ارزهای دیجیتال پلتفرم‌هایی در قالب وبسایت یا اپلیکیشن هستند که امکان مبادله‌ی ارز به این اهداف را برای کاربران فراهم می‌کنند:
- مبادله‌ی یک ارز دیجیتال با ارز دیجیتال دیگر (مبادله‌ی بیت‌کوین و اتریوم)
- مبادله‌ی یک ارز دیجیتال با ارزفیات (مبادله‌ی بیت‌کوین با ریال)
- مبادله‌ی یک ارز فیات با ارز دیجیتال (مبادله‌ی دلار با اتریوم)
- مبادله‌ی یک ارز فیات با ارز فیات دیگر (مبادله‌ی ریال با دلار)
نوع فعالیت‌های صرافی‌های ارزهای دیجیتال یکسان نیست. صرافی‌هایی در زمینه ارزهای دیجیتال فعالیت می‌کنند که خود صرافی نقش خریدار یا فروشنده را برای کاربران خود ایفا می‌کند. اکثر صرافی‌های درون ایران به این صورت فعالیت می‌کنند، این در حالی است که در سطح جهانی درصد کمی از صرافی‌ها به این صورت فعالیت می‌کنند.
صرافی‌ها ارز را با قیمت پایین‌تر خریداری می‌کنند و به قیمت بالاتری به فروش می‌رسانند، درواقع سود آنها از همین اختلاف در قیمت خرید و فروش به دست می‌آید.
نوع دیگری از صرافی‌ها نیز وجود دارند که تنها با مچ کردن خریدار و فروشنده و انجام معامله درصدی را به عنوان کارمزد برداشت می‌کنند.
انواع صرافی‌های ارزهای دیجیتال
همان‌طور که می‌دانید ارزهای دیجیتال غیرمتمرکز هستند به این معنا که هیچ دولت یا سازمانی بر آنها نظارت ندارد، با این حال همه‌ی صرافی‌هایی که در زمینه‌ی ارزهای دیجیتال فعالیت می‌کنند غیرمتمرکز نیستند.
در حالت کلی می‌توان صرافی‌ها را در دو دسته‌ی متمرکز و غیرمتمرکز دسته‌بندی کرد.
۱- صرافی‌های متمرکز
اکثر صرافی‌های فعال در سطح جهانی از نوع صرافی‌های متمرکز هستند، یعنی افرادی در این صرافی‌ها بر حساب‌ها و دارایی کاربران نظارت دارند. طبق بررسی‌های انجام شده تا به امروز بیش از ۹۰ درصد معاملات در ارزهای دیجیتال در صرافی‌های متمرکز انجام می‌شود.
۲- صرافی‌های غیرمتمرکز
صرافی‌های غیرمتمرکز با کمک قراردادهای هوشمند بر بستر بلاک‌چین به انجام معاملات کمک می‌کنند.
برای انجام معاملات در صرافی‌های غیرمتمرکز پس از اتصال کیف‌پول به پلتفرم صرافی، در زمان ثبت سفارش، سفارش شما به یک قرارداد هوشمند ارسال می‌شود و معامله صورت می‌گیرد.
اگر بخواهید صرافی‌ها را خیلی جزئی‌تر بررسی کنید باید بدانید که علاوه بر صرافی‌های متمرکز و غیرمتمرکز، صرافی‌های همتا به همتا، مشتقه و تبدیل سریع نیز وجود دارند.
۳- صرافی‌های همتا به همتا
در این نوع صرافی‌ها خریداران و فروشندگان با گذاشتن آگهی در صرافی، به دنبال فردی برای انجام معامله هستند.
دیگر کاربران صرافی با مطالعه‌ی آگهی‌ها می‌تواند یکی را انتخاب کرده و به صورت مستقیم معامله را انجام دهد.
البته در این نوع صرافی‌های همتا به همتا برای جلوگیری از کلاه‌برداری‌های احتمالی، کاربران می‌توانند دارایی خود را تا زمان تایید مشتری قفل کنند.
۴- صرافی‌های تبدیل سریع
در صرافی‌های تبدیل سریع، همان‌طور که از نام آن مشخص است شما فقط به صرافی می‌گویید که چه ارزی را با کدام ارز دیگر مبادله کند و باقی امور توسط خود صرافی صورت می‌گیرد.
۵- صرافی‌های مشتقه
اگر شما قصد انجام معاملات آتی و یا معاملات اختیار را داشته باشید باید حتما از یکی از صرافی‌های مشتقه استفاده کنید. کاربران در این صرافی‌ها می‌توانند به کمک اهرم با چند برابر سرمایه‌ی اولیه‌ی خود معامله کنند.
از دیگر امکاناتی که این نوع صرافی‌ها برای کاربران خود فراهم می‌کنند، انجام معاملات دوطرفه است که در طی آنها کاربر هم با رشد قیمت و هم با کاهش قیمت می‌تواند به سود برسد.
جمع‌بندی
در این مقاله، شما را با ارز دیجیتال آشنا کردیم. درباره‌ی اینکه رمزارزها چگونه عمل می‌کنند و تفاوت آن با پول معمولی چیست، صحبت کرده و ارزهای دیجیتال معروف را نیز به شما معرفی کردیم. همچنین نقش مهم صرافی ارز دیجیتال و روش انتخاب بهترین صرافی را برای شما توضیح دادیم. امیدواریم که مطالعه‌ی این مقاله، اطلاعات کافی را در اختیار شما قرار داده باشد. اما فراموش نکنید که همیشه می‌توانید سؤالات خود را در بخش نظرات مطرح کرده تا کارشناسان ما به آنها پاسخ دهند.
